In Nederland vind je verschillende vestingsteden, maar wat zijn de mooiste Nederlandse vestingsteden? 

Nederland heeft vaak moeten vechten om zijn grondgebied te behouden. Vestingsteden zijn steden die als doel hebben de landsgrenzen en de inwoners te beschermen tegen de vijand (dus niet alleen de eigen stad). De steden zijn tussen de 15e en de 18e eeuw ingezet om ons onder andere tegen de Spanjaarden te beschermen!

De steden hebben stuk voor stuk een historische en dappere geschiedenis. Toch zijn er een aantal vestingsteden die nét even dat beetje meer bieden dan de rest. Daarom heeft Zoover de 12 mooiste Nederlandse vestingsteden voor je op een rijtje gezet. Een bezoek aan één van deze steden is een bezoek aan het verleden van ons land! Prachtig om te zien en mee te maken.

De mooiste Nederlandse vestingsteden

Een vestingstad heeft als belangrijkste kenmerk dat deze zich op een strategisch belangrijk punt bevindt. De vestingwallen van deze steden zijn extra goed onderhouden en daardoor nog steeds te bewonderen. Of een stad goed onderhouden is of niet telt zeker mee wanneer het om de mooiste Nederlandse vestingsteden gaat!

1. Hulst

Foto’s: www.hulstvestingstad.nl

In het uiterste zuidwesten van Nederland vindt je Hulst. Deze vestingstad is in 2014 uitgeroepen tot mooiste vestingstad van Nederland door leden van de ANWB en dat is niet zomaar.

Om het gebied rondom Hulst en in Hulst zelf is hard gevochten door Nederland en België. De gevechten bleven maar gaande en om die reden heeft Hulst zichzelf omgebouwd tot echte vestingstad. De vesting is zo goed onderhouden dat deze nog helemaal intact is en dat geld ook voor de vier toegangspoorten tot de stad. De omringende muren en de poorten zijn te bezichtigen met een wandeling om en door de stad.

In de stad zelf is een bezoek aan de Sint Willibrordusbasiliek en het museum van de Vier Ambachten (waar je onder andere de wereld van de klederdracht induikt) een aanrader! Hulst is daarnaast ook de stad van ‘Van den vos Reynaerde’, die de meesten van ons wel kennen uit de lessen Nederlands. Het verhaal over deze vos geldt als een hoogtepunt in de Nederlandse middeleeuwse literatuur. In de stad Hulst zie je overal aanwijzingen naar dit verhaal (straatnamen, een monument en de Reynaertroute).

2. Bergen op Zoom

Deze stad bestaat al meer dan achthonderd jaar en telt meer dan vijfhonderd monumenten. Je vindt er talloze smalle straatjes, oude pleintjes en bijzondere gebouwen. De ommuring van de stad werd in 1330-1335 gebouwd en had vier stadspoorten. Eén van de poorten, de Lievevrouwepoort, werd als gevangenis gebruikt en is de enige poort die nog bewaard is gebleven.

Een niet te missen monument is het Markiezenhof. Dit hof was het woonpaleis van de Heren en later de Markiezen van Bergen op Zoom. Het voormalige paleis is gebouwd in de laatgotische stijl en vandaag de dag vinden hier tentoonstellingen en verschillende evenementen plaats. Verder mag je ook de Gertrudiskerk en de Grote Markt zeker niet missen.

Net buiten deze vestingstad vind je prachtige natuurgebieden. Bos, heide, klei- en zandondergronden; je vindt het er allemaal. Deze verscheidenheid maakt het natuurgebied een unieke plek voor een verfrissende wandeling.

3. Naarden

Naarden is één van de best bewaarde vestingsteden van Europa. De herkenbaarheid van Naarden zit in de duidelijke stervorm van de stad. Een dubbele grachtengordel, een dubbele omwalling en zes bastions (uitspringend deel van een vesting) maken onderdeel uit van de verdediging van Naarden.

De stad ontstond om Holland en Amsterdam te kunnen verdedigen in tijden van oorlog. Bijzonder is dus dat alle middelen om de stad te verdedigen nog zo intact zijn. Dit geldt ook voor de ravelijnen (de driehoeken die in de gracht liggen) en dat komt zelden voor. Van de twee stadspoorten is alleen de Utrechtse Poort bewaard gebleven.

Wanneer je deze stad bezoekt is het leuk een bezoek te brengen aan het Nederlands Vestingmuseum en een rondvaart te maken door de vestinggracht. Op die manier leer je veel over vestingsteden en ervaar je vervolgens de historie.

4. Willemstad

Foto: bertknot

Eén van de meest strategisch gelegen vestingsteden van Willem van Oranje was Willemstad. De stad heeft nog steeds banden met de Oranjes: koning Willem-Alexander draagt onder andere de titel ‘Heer van Willemstad’. Willemstad is tot 1944 een officiële vesting gebleven.

Je dacht misschien dat meer dan 500 monumenten in Bergen op Zoom aan de hoge kant was, maar Willemstad is zelfs één groot monument. Alles in de stad is bijzonder. De vestingstad was de verdediging van de scheepvaart tussen Holland, Zeeland en Antwerpen.

Een stadswandeling door Willemstad is aan te raden aangezien ieder gebouw wel een verhaal te vertellen heeft. Verder kun je een bezoek brengen aan het Mauritshuis waar het beste van de Nederlandse schilderkunst uit de Gouden Eeuw getoond wordt. Ook Fort de Hel (niet zo eng als het klinkt) en d’Orangemolen zijn bijzondere bezienswaardigheden.

5. Grave

Foto: www.arsenaalgrave.nl

Deze kleine stad heeft sinds 1233 stadsrechten en was in die tijd de grootste plaats van het Land van Cuijk, zoals de omgeving toen genoemd werd. De stad zorgde al snel voor versterking en groeide zo uit tot een vestingstad(je).

Grave heeft veel te verduren gehad waaronder belegeringen vanuit Gerle, Brabant, Spanje en Frankrijk (tot twee keer toe). Daarna heeft Grave een tijd van rust gekend tot het in de Tweede Wereldoorlog weer de thuisbasis werd van het garnizoen.

Deze vestingstad kent zodoende een geschiedenis van geweld en is meerdere malen (deels) stukgeschoten in de gevechten. Desondanks kun je in Grave nog steeds mooie overgebleven monumenten uit de vroegere jaren bekijken. Een deel van Grave is momenteel zelfs beschermd stadsgezicht. Wanneer je naar Grave gaat, kun je verder nog een bezoek brengen aan het Graafs Museum, Het Arsenaal en de kazematten (onderdeel van de vestiging).

6. Brielle

Brielle is vooral bekend van de Watergeuzen die op 1 april 1572 voor de poort stonden om de stad op te eisen. Na de overwinning van de Watergeuzen op de Spanjaarden veranderden zij Brielle in een vestingstad. De stad bezit momenteel, samen met Harlingen, de meeste monumenten per inwoner van heel Nederland. Brielle kent maar liefst 366 inschrijvingen in het rijksmonumentenregister, waar alle beschermde monumenten in genoemd staan.

De stad bezit vier voorbeelden van gestukadoorde plafonds uit 1600 en nog veel gevelstenen uit de zestiende eeuw. Buiten dat zijn ook de stadswallen nog steeds intact en bestaat de vestinggordel uit negen bastions en vijf ravelijnen. Vind je het nog niet bijzonder genoeg? Goed, wat dacht je hier van: sinds 1713 is er weinig meer aan de vesting gedaan en toch staat het allemaal nog overeind!

De Sint-Catharijnekerk is een mooie kerk om eens te bezoeken, al is het een wat droevige kerk. De kerk zou op papier ooit de grootste kerk van Nederland worden, maar is helaas nooit voltooid. Verder kun je een bezoek brengen aan het Asyl voor Oude en Gebrekkige Zeelieden, het Merulaweeshuis en de sloepenloods.

7. Heusden

In de buurt van Kasteel Heusden is de stad Heusden ontstaan. Al is ‘stad’ een wat groot woord, aangezien Heusden maar ongeveer 1500 inwoners heeft. De stad had een strategische ligging tussen het hertogdom Brabant, het graafschap Holland en het hertogdom Gerle. In de zestiende eeuw is de stad door de Spanjaarden belegerd en geheel verwoest en meerdere keren getroffen door de pest. Tot slot werden het kasteel en omliggende huizen in 1680 verwoest nadat de bliksem in de kruittoren sloeg.

Na deze rampen werd de stad aan het einde van de zestiende eeuw gerenoveerd en verdedigd met een omwalling volgens het oud-Nederlands vestingstelsel. De stad werd nieuw leven in geblazen! Na nogmaals verschillende rampen mee te hebben gemaakt, hield de pech van Heusden in 1978 op. Toen was de restauratie van de stad af en was Heusden eindelijk weer een mooie stad.

Maak een wandeling langs de stadsrand, bezoek de haven en de kasteelruïne. Heusden is dan misschien wel klein en heeft een hoop ellende meegemaakt; de stad is hersteld en het is er fijner vertoeven dan ooit! En ook al is het grootste deel van de stad gerenoveerd en niet meer authentiek, die historische uitstraling heeft het zeker en Heusden mocht daarom niet ontbreken!

8. Woudrichem

Foto: bertknot

De vestingstad Woudrichem heeft een strategische ligging op het punt waar de Maas en de Waal samenkomen. De stadsrechten werden in 1362 verleend en in 1386 begon men met de bouw van de stadsmuur. Ook deze vestingstad heeft nadelen gehad van zijn goede ligging en heeft vele belegeringen gekend.

Vanaf 1955 is Woudrichem geen vesting meer en is de huizenbouw buiten het centrum begonnen. Het centrum zelf heeft zijn historie gelukkig niet verloren en je waant je er nog net zo in de middeleeuwen als in de andere vestingsteden. Heerlijk!

Uiteraard is het ook hier de moeite waard om de vestingwerken te bekijken die de stad al die jaren hebben beschermd en zo bijzonder hebben gemaakt. Verder zijn de Martinuskerk, de militaire gebouwen, de Gevangenpoort (zie bovenstaande afbeelding) en het Visserijmuseum aan te raden wanner je Woudrichem bezoekt. Super interessant als je meer wilt leren over alles wat met vissen te maken heeft.

9. Bourtange

Waar de meeste vestingsteden te vinden zijn in het zuiden van ons land, ligt Bourtange in Groningen. Wat Bourtange verder onderscheidt is dat deze vestingstad nooit stadsrechten heeft gehad en in zekere zin dus een dorp is. Een vestingdorp.

Ook Bourtange heeft zijn prachtige vestingwerken behouden en ligt als een perfecte ster in het landschap. In vroegere tijden werd deze ster gebruikt in de grensverdediging van Groningen, Friesland en Drenthe. Dit hield de vesting vol tot 1851, waarna het een ‘gewoon’ agrarisch dorp werd in Westerwolde. De spannende jaren waren voorbij.

Vandaag de dag is Bourtange een lust voor het oog. Dit noordelijke vestingdorp mag dan afwijken van de rest, het is er prachtig! Je vind er eeuwenoude lindebomen, verschillende musea, een kaarsenmakerij, de vesting zelf natuurlijk en alles wat je van een toeristisch dorp mag verwachten. Wanneer je er in de zomer bent kun je één van de verschillende historische evenementen meemaken, waaronder de reconstructie van de Slag om Bourtange.

10. Geertruidenberg

Eens bezit van Holland, nu onderdeel van het gezellige Noord-Brabant: Geertruidenberg. In de middeleeuwen was de stad een bloeiende handelsstad die vandaag de dag al 803 (!)  jaar stadsrechten heeft. Tijdens de bloei van de stad konden de bewoners en handelaren het natuurlijk niet laten om er mooie panden neer te zetten. Deze panden zijn nu monumentaal bezit en een lust voor het oog.

Rondom de Markt in het centrum van de stad vind je veel van die monumentale panden. Veel van deze panden zijn oude koopmanshuizen. Verder kun je de Geertruideskerk bezoeken als er in de zomermaanden concerten gegeven worden. Niet de gehele vestingwerken zijn behouden, alleen aan de noord- en westzijde van de stad bevinden zich nog bastions.

Mocht je de stad beu raken, wat ik me bijna niet voor kan stellen met al die geschiedenis, dan kun je altijd nog de omgeving van de stad induiken. Hier vind je namelijk het Nationaal Park de Biesbosch! Een prachtig natuurgebied dat zijn vorm begon te krijgen na de St. Elisabethsvloed van 1421. Zelfs de natuur is hier met jaartallen aan te duiden.

11. Gorinchem

Deze vestingstad is als een vissersdorp begonnen zo rond het jaar 1000. Waar Gorinchem eerst onder het bewind van de Heren van Arkel in 1382 stadsrechten kreeg, groeide de stad pas echt nadat het door Holland werd ingelijfd. Tijdens de groei veranderde de stad van een ‘gewone’ stad in een echte vestingstad.

De vestingwallen die in de zestiende eeuw zijn gebouwd zijn nog bijna helemaal zoals ze in die tijd waren. Je kunt er prachtige wandelingen op maken en er staan nog steeds molens op de wal. De haven van de stad is te bereiken door de oude Dalempoort of via de Lingesluis. Beide toegangen zijn het bekijken waard!

Wanneer je al dit moois bekijkt is er één element in Gorinchem waar je absoluut niet omheen kan: de Grote Toren. Deze toren is het kenmerk van Gorinchem. Opvallend is wel dat de onderkant van de toren scheef staat, maar dat de twee bovenste stukken nog recht staan. In het hoogseizoen kun je deze toren beklimmen waardoor je een prachtig uitzicht hebt over Gorinchem en zijn vestingwerken.

12. Ravenstein

Foto: www.toerisme-ravenstein.nl

Ook deze vestingstad is te vinden in Noord-Brabant en wel aan de rivier de Maas. De stad werd in 1360 gesticht en kreeg in 1380 al stadsrechten toegekend. Vanaf 1522 werd de stad door middel van wallen en bastions een echte vestingstad. Dit hield de stad maar even vol, want in 1543 vond keizer Karel V het wel best en brak deze mooie vestingwerken af. Gelukkig is een deel hiervan in 2012 opgegraven.

Wat er opgegraven is zijn zogenaamde rondelen. Dit zijn halfronde bolwerken die dezelfde hoogte hadden als de aanliggende muren en die het mogelijk maakten zwaar geschut te plaatsen. Twee van deze rondelen zijn momenteel te bezichtigen.

Daarnaast is het centrum van de stad leuk om te bezoeken en ook de Maas- en de Kasteelsepoort. Wanneer je dit met een rondleiding doet krijg je gelijk extra informatie over de geschiedenis van de stad. Erg interessant aangezien er in de loop van de jaren een hoop is veranderd!

Wanneer je van de middeleeuwen houdt en van steden met een bijzonder uiterlijk, dan zijn deze vestingsteden echt iets voor jou! Duik in de geschiedenis van de vestingstad en zie wat die stad allemaal heeft moeten doorstaan voordat het de stad werd die het nu is.

Ken jij nog andere (vesting)steden die we zeker niet mogen missen?

Of ken je misschien een bijzonder verhaal bij één van deze steden?

Laat het ons weten in de comments!