Praag is een geweldige stad voor een stedentrip. De mensen zijn gastvrij, er is voor iedereen wel iets te doen en boven alles is het een lust voor het oog. Het historische centrum staat niet voor niets op de Werelderfgoedlijst van UNESCO; volgens velen is Praag één van de mooiste steden ter wereld! In alle delen van de stad kom je ontzettend veel verschillende bouwstijlen door elkaar tegen, dus mensen die van architectuur houden komen hier ogen tekort. Vooral de kubistische architectuur in Praag is wereldberoemd. Nergens anders ter wereld vind je zo veel kubistische bouwwerken bij elkaar als in de Tsjechische hoofdstad.

Links Pablo Picasso, rechts Georges Braque.

Aan de wieg van het kubisme stond niemand minder dan Pablo Picasso, die samen met Georges Braque en een aantal andere kunstenaars de stroming in gang zette. De kubisten hadden een nieuwe, andere kijk op de realiteit. Zij analyseerden alledaagse objecten en haalden er de abstracte, geometrische vormen uit waaruit deze objecten volgens hen waren opgebouwd. Deze abstracte vormen werden dan weer gebruikt om het object te tekenen, schilderen of anders weer te geven. Tot dan toe hadden kunstenaars hun onderwerpen uit één bepaald standbeeld weergegeven, maar de kubisten beeldden verschillende perspectieven in één werk af.

Dit bleek een heel invloedrijk idee te zijn: vanuit Parijs, waar de beweging was begonnen, verspreidde het kubisme zich in een rap tempo door heel Europa, en het begon naast de beeldende kunst ook andere disciplines te beïnvloeden. Hoewel de stroming veel invloed heeft gehad op architecten in heel Europa, is Tsjechië het enige land waar het kubisme echt toegepast werd op gebouwen. Vooral in Praag kun je veel mooie en uniek voorbeelden van originele kubistische architectuur bewonderen.

De mooiste kubistische architectuur in Praag

Als het op kubistische architectuur aankomt, is Praag de absolute hoofdstad. Liefhebbers van deze kunststroming zullen in de hoofdstad van Tsjechië dan ook hun ogen uitkijken! Wij zetten de mooiste voorbeelden van de Praagse kubistische architectuur voor je op een rijtje.

Het Huis van de Zwarte Madonna

Foto: Oscity/Shutterstock

Het bekendste kubistische bouwwerk in Praag is het Huis van de Zwarte Madonna. Dit statige gebouw werd ontworpen door Josef Gočár, één van de meest vooraanstaande kubistische architecten in Europa. Het werd gebouwd tussen 1911 en 1912, en het was het allereerste gebouw in Praag dat binnen deze kunststroming gebouwd werd. De bijzondere plek die het inneemt in de geschiedenis wordt nog steeds in ere gehouden; binnen kun je een prachtige collectie van werken uit het Tsjechisch kubisme bekijken. Maar ook het gebouw is echt een kunstwerk op zich.

De kubistische architectuur berust op het idee dat de kubus de fundamentele, pure ‘oervorm’ is waaruit alles in de wereld bestaat. Dat betekent dat je veel rechte lijnen, driehoeken en ruiten ziet binnen deze bouwstijl. Je zou het misschien niet direct denken, maar in de praktijk zorgt dit vaak voor gebouwen die een dynamische uitstraling hebben. In het kubisme speelde het concept van ruimte een grote rol, en in de gebouwen die binnen deze stijl zijn gebouwd creëerden de architecten dan ook veel grote, open ruimtes, die zo veel mogelijk zonder elementen als steunpilaren werden gemaakt.

De grote trap in het Huis van de Zwarte Madonna is een vaak gefotografeerd hoogtepunt. Als je onderaan het trapgat staat en omhoog kijkt, zie je dat deze de vorm heeft van een gloeilamp, waar ook nog eens licht vandaan lijkt te komen. Ondanks de rondingen (het blijft een wenteltrap) zie je in de leuningen de kubistische vormen terugkomen.

Jammer genoeg is het Grand Café Orient op de eerste verdieping van het Huis van de Zwarte Madonna het enige nog bestaande voorbeeld van een volledig kubistisch interieur. Gelukkig kun je daar vandaag de dag nog steeds terecht voor een kopje koffie, zodat je deze bijzondere plek van dichtbij kunt bekijken.

Foto

De rechte lijnen zijn doorgevoerd tot in alle details van het interieur. Zelfs in de meubelstukken zijn amper ronde vormen te herkennen. Kijk bijvoorbeeld eens naar de groen gestreepte bankjes, of naar de mooie kroonluchters die het plafond sieren. De meubels staan in een mooie grote ruimte, inderdaad zonder steunpilaren of andere elementen die de openheid verstoren.

Foto: Jose Mesa

Het Huis van de Zwarte Madonna is een absoluut hoogtepunt van de kubistische architectuur in Praag. Als je van moderne kunst houdt, mag je dit gebouw zeker niet missen!

Het Diamanthuis

Foto: Jose Mesa

Het Diamanthuis is één van de vele kubistische bouwwerken van architect Emil Králíček in Praag. Het werd gebouwd tussen 1912 en 1913, en naast de ingang van het gebouw heeft Králíček een mooie manier gevonden om het kubisme met de barok te verbinden. Als je goed kijkt, zie je dat de boog boven het barokke standbeeld van Johannes van Nepomuk niet rond is, maar, je raadt het al, alleen maar uit geometrische vormen en rechte lijnen bestaat.

Foto: Jose Mesa

Bijzonder aan de gevel zijn de kubistische beelden die hoog boven de straat uittorenen. Hoewel deze mensen uitbeelden zijn ze niet realistisch; de geometrische vormen komen in deze beelden duidelijk terug. Zo vind je langs de dakrand van dit kubistische gebouw nog meer van zulke mooie versieringen. Dit gebouw is iets decoratiever dan het Huis van de Zwarte Madonna, maar er wordt nooit van de kubistische bouwstijl afgeweken.

De kubistische lantaarnpaal

Foto: Chris Waits

Ook van de hand van Emil Králíček is de bijzondere kubistische lantaarnpaal, die erg populair is bij toeristen in Praag. Het is de enige lantaarnpaal in deze bouwstijl in de hele wereld. Hier zie je mooi de ruit terugkomen, die in de kubistische architectuur in Praag erg populair was. Als je de paal van dichtbij bekijkt, zie je dat deze versierd is met kleine rechthoekige inkepingen. Ondanks de geometrische vormen heeft deze lantaarnpaal een veel dynamischere uitstraling dan de andere lantaarnpalen in de stad. Je kunt er zelfs even onder gaan zitten om lekker uit te rusten.

Het kubistische flatgebouw van Josef Chochol

Foto: Jose Mesa

Nog zo’n belangrijke kubistische architect was Josef Chochol. Hij wordt beschouwd als één van de voortrekkers van het Tsjechisch kubisme. Een bekend gebouw van zijn hand is deze flat, die meteen in het oog springt, onder andere door de opvallende locatie op de hoek van een steil aflopende straat. Hij bouwde het tussen 1913 en 1914. Ook hier zie je weer veel ruitvormen, en valt het op dat er eigenlijk geen stuk muur te zien is dat niet zorgvuldig is vormgegeven.

De Kovařovic villa

Deze villa, die net als de lantaarnpaal en het Diamanthuis door Emil Králíček ontworpen is, illustreert mooi de rol die rechte lijn in het kubisme speelt. Hier zie je duidelijk dat de kubus overal als basisvorm wordt gebruikt. De schijnbaar afgeronde ramen en de ronde uitbouw aan de voorkant van het huis blijken van dichtbij helemaal niet rond te zijn, maar uit rechthoekige vlakken en rechte lijnen te bestaan. Zelfs ronde vormen bestaan dus in beginsel uit geometrische figuren.

Ook aan de achterkant van de villa is uitgebreid aandacht besteed. De kubistische schilders wilden objecten vanuit verschillende perspectieven tegelijk weergeven, en binnen de kubistische architectuur zijn gebouwen vanuit elk mogelijk standpunt de moeite waard om te bekijken.

De grond waarop de villa staat wordt in zijn geheel omheind. Natuurlijk niet door de eerste de beste schutting uit de bouwmarkt, maar door een kubistisch hek dat ook door Králíček is ontworpen. Tot aan het ijzerwerk toe zijn de geometrische vormen terug te zien. Je kunt door het hek heen kijken naar de mooie villa, maar door de rechte lijnen oogt het toch stevig en sterk.

Twee kubistische villa’s

Foto: Jose Mesa

Na de bouw van het Huis van de Zwarte Madonna heeft Josef Gočár niet stilgezeten. Zo ontwierp hij onder andere ook nog deze twee villa’s, Villa Stach en Villa Hoffmann. Je herkent waarschijnlijk meteen de driehoeken en verticale lijnen die het kubisme zo typeren. Ook de inmiddels bekende ruit komt regelmatig terug, en net als bij de villa van Emil Králíček is het hek meegenomen in het ontwerp.

Foto: Jose Mesa

Interessant aan de witte villa is dat hier, in tegenstelling tot in Josef Gočár’s eerdere bouwwerken, toch een ronde vorm te zien is. Hoewel de pilaren uit rechthoekige vormen bestaan, is de ’toren’ boven de voordeur echt rond. Dit is een voorteken van een ontwikkeling binnen het Tsjechische kubisme die Gočár deels teweeg heeft gebracht: het rondo-kubisme, waarin naast de geometrische lijnen ook ronde vormen aan de architectuur werden toegevoegd, en waarin kleurenspel een grotere rol ging spelen in de bouwkunst.

Een kubistisch appartementencomplex

Foto: Jose Mesa

Dit enorme appartementencomplex heeft Otakar Novotný ontworpen, en het is gebouwd tussen 1916 en 1917, een aantal jaar later dan de meeste andere kubistische gebouwen in dit lijstje. Het feit dat hij geel en rood gebruikt is hier ook getuige van; de vroegere kubisten, zowel in de schilderkunst als in de architectuur, waren over het algemeen van mening dat kleur ondergeschikt was aan vorm. Gekleurde details komen in de eerdere kubistische architectuur om die reden niet veel voor. Ook valt de dynamiek van het gebouw meteen op; ondanks de rechte lijnen is het een speels geheel. Net als de twee villa’s van Josef Gočár neigt dit gebouw al wat meer naar het latere rondo-kubisme.

Het Tsjechische rondo-kubisme

Aan het begin van de jaren ’20 ontstond er in Tsjechië, en met name in Praag, een bijzondere afsplitsing van het kubisme. In het rondo-kubisme deden de ronde vormen uit de traditionele Slavische kunst weer hun herintrede. Dat zorgde dus voor bijzondere gebouwen waarin de strakke rechte lijnen weer samenkwamen met speelse, ronde vormen.

De Bank van de Tsjecho-Slowaakse Legioenen

Foto: Jose Mesa

Zoals gezegd was Josef Gočár één van de voortrekkers van deze afsplitsing. Het gebouw van de Bank van de Tsjecho-Slowaakse Legioenen is het bekendste voorbeeld van het Praagse rondo-kubisme. De ramen zijn dezelfde als die van het Huis van de Zwarte Madonna, dus daarin herken je meteen de hand van Gočár. Over het hele gebouw zijn al dan niet gehalveerde cirkelvormen toegevoegd.

Foto: Jose Mesa

De prachtige hal is weer zo’n grote open ruimte, en vooral in het glazen dak zie je die mooie cirkelvormen weer terug, natuurlijk ook weer in combinatie met ruiten en vierkanten. Je ziet ook meteen dat er veel meer verschillende kleuren worden gebruikt dan in het traditionele kubisme.

Het Adriapaleis

Foto: Jose Mesa

Ook Pavel Janák ontwierp een enorm gebouw in de rondo-kubistische stijl. Samen met Josef Gočár was hij de grondlegger van het rondo-kubisme in Praag. Opvallend bij dit gebouw is dat je veel meer decoraties aan de gevel ziet dan in het kubisme het geval was. Ook wordt er weer gespeeld met rode kleurelementen, die deze versieringen nog sterker naar voren brengen.

Foto: Jose Mesa

In deze versieringen wordt duidelijk verwezen naar traditionele Slavische patronen en vormen, en naar andere historische bouwwerken. Kijk maar eens naar het bronzen beeld op de gevel; dat lijkt in niets op de kubistische figuren die het Diamanthuis sieren.

Foto: Jose Mesa

In het interieur zie je nog duidelijk de rechte lijnen en vormen uit het kubisme, maar in de glas-in-loodramen wordt veel meer gespeeld met kleur, en er zijn zelfs versieringen te zien die gebaseerd zijn op de natuur. Zulke rondo-kubistische gebouwen vind je nergens anders ter wereld; de stroming is typisch Tsjechisch en dus echt uniek.

Dat je als architectuurliefhebber in Tsjechië ruimschoots aan je trekken komt, is dus duidelijk. Naast deze voorbeelden van kubistische architectuur in Praag vind je in de stad ook talloze andere bouwwerken in de meest uiteenlopende stijlen. Tijdens je stedentrip wordt je al snel duidelijk waarom zo veel mensen deze stad zo mooi vinden!

Ken jij nog andere mooie gebouwen in Praag? Of heb je nog andere tips voor een stedentrip in deze stad?
Laat het me weten in een reactie!