Estland, Letland en Litouwen zijn drie landen waar je misschien niet direct aan denkt als je op zoek bent naar een leuke bestemming voor je stedentrip. Toch zijn deze drie landen, die samen ook wel de Baltische Staten worden genoemd, een bezoek dubbel en dwars waard. Wist je bijvoorbeeld dat Riga, de hoofdstad van Letland, een superleuke bestemming is voor een citytrip? Vooral voor liefhebbers van architectuur is dit een bijzondere stad. De jugendstil-architectuur in Riga is wereldberoemd. Maar liefst een derde van alle gebouwen in de stad is in deze bijzondere bouwstijl gebouwd, en dat gegeven trekt elk jaar weer ontzettend veel toeristen naar de stad.

Vier jugendstil schilderijen door Alfons Mucha

De jugendstil, in Frankrijk en België ook wel art nouveau genoemd, is een kunststroming die is ontstaan aan het eind van de negentiende eeuw. De natuur is de belangrijkste bron van inspiratie voor deze kunststroming. Overal zie je organische elementen terug, bijvoorbeeld in de ronde vormen die vaak geïnspireerd zijn op planten en dieren. Ook komen aardse kleuren en vrouwelijke figuren veelvoudig terug. De jugendstil was niet alleen in de schilderkunst een belangrijke stroming, maar spreidde zich eigenlijk uit naar alle kunstdisciplines. Ook in Letland was de stijl bijzonder populair, en in deze stad vind je meer jugendstil-architectuur dan in welke andere Europese stad dan ook. Het centrum staat zelfs op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Ook vandaag de dag nog is er ontzettend veel mooie jugendstil-architectuur in Riga te bewonderen.

De prachtige jugendstil-architectuur in Riga

Nieuwsgierig geworden? Ik heb een aantal foto’s van de allermooiste art nouveau architectuur in Riga voor je op een rijtje gezet, zodat je een goede indruk krijgt van hoe mooi deze stad nou eigenlijk is. Na het bekijken van deze indrukwekkende gebouwen weet je niet hoe snel je je een last minute stedentripje naar Riga moet boeken!

Er is één stadsdeel in Riga waar je heel veel gebouwen in de jugendstil bij elkaar vindt. Hoewel je overal in de stad elementen uit de jugendstil terug ziet komen, zijn er twee straten waar de jugendstil-liefhebber echt zijn ogen uit kan kijken: de Elizabetes Iela en de Alberta Iela (de Elizabethstraat en de Albertastraat). Dit gedeelte van de stad wordt daarom ook wel het art nouveau-district genoemd. Een mooie plek om je ontdekkingsreis door die mooie Letse architectuur te beginnen is het Art Nouveau Museum. Dit ligt aan de Alberta Iela op nummer 12, en het is gevestigd in het voormalige woonhuis van Konstantīns Pēkšēns, één van de meest vooraanstaande jugendstil-architecten in Letland. Hij richtte het huis natuurlijk helemaal in volgens deze stijl. Een erg toepasselijke locatie voor dit museum dus! In het museum kun je verschillende interieuren in de jugendstil bekijken, en een geweldig hoogtepunt is deze sierlijke trap, die rijkelijk versierd is met bloempatronen en andere natuurlijke elementen.

Een paar deuren verderop, op nummer 8, staat dit in het oog springende blauwe gebouw. Binnen de jugendstil-architectuur in Riga zijn er een aantal verschillende stromingen, en van bijna elke stroming kun je in Riga wel een aantal voorbeelden zien. Dit gebouw is een mooi voorbeeld van de stroming die de eclectische jugendstil wordt genoemd. Het werd ontworpen door Mihails Eizenšteins, een architect uit Rusland die in Riga veel mooie jugendstil-gebouwen heeft ontworpen. Dit gebouw is misschien wel het bekendste voorbeeld van de jugendstil-architectuur in Riga; jaarlijks komen veel liefhebbers van de bouwkunst naar Letland om het in het echt te bekijken.

Ook dit gebouw aan de Strēlnieku iela op nummer 4a is door Eizenšteins gebouwd. Blauw was kennelijk zijn lievelingskleur! Ook dit gebouw is een prachtig voorbeeld van de eclectische jugendstil. De architecten die gebouwen in deze stijl ontwierpen gebruikten eigenlijk ‘losse’ elementen uit de jugendstil, en combineerden die met allerlei andere soorten decoraties uit eerdere stijlen. Zo komt het dat dit gebouw aan de buitenkant uitbundig is versierd; overal waar je kijkt zie je decoratieve elementen. Deze zijn veelal afkomstig uit de natuur, maar ook zie je een aantal vrouwelijke figuren, die in de jugendstil-architectuur in Riga een prominente plaats hebben.

Die figuren zie je bijvoorbeeld ook veelvuldig terugkomen op de gevel van Alberta Iela 13, wederom gebouwd door Eizenšteins. Eigenlijk zie je ze over het hele gebouw; als je naar de zuilen kijkt word je aangegaapt door vrouwenhoofden, daarbovenop staan sierlijke vrouwenfiguren die bijna naar je lijken te zwaaien, en zo zie je dat soort elementen over de hele gevel. Sommige gezichten lachen, terwijl andere vrouwen lijken te dromen of schreeuwen. Ook zie je verschillende dierlijke figuren, zoals pauwen, leeuwen en slangen. Zelfs fictieve wezens zoals draken zijn terug te vinden.

Dit stijlvolle balkon maakt onderdeel uit van Elizabetes Iela 10, en is een samenwerking tussen Konstantīns Pēkšēns en Mihails Eizenšteins. Pēkšēns was verantwoordelijk voor het ontwerp van het gebouw zelf, terwijl Eizenšteins de versieringen aan de buitenkant voor zijn rekening nam. De afgeronde ramen komen binnen de jugendstil veel voor. Deze vorm is uit de natuur gehaald; met een beetje fantasie zou je er bijvoorbeeld de kwast van een boom in kunnen zien, of een bloemknop die nog tot bloei moet komen.

Op deze foto zie je goed hoe de natuurlijke elementen, zoals bloemen en planten, op alle delen van de gebouwen zijn toegevoegd. Om de natuur zo goed mogelijk na te kunnen bootsen wordt de nadruk in de eclectische jugendstil gelegd op ronde vormen. De metalen frames langs de ramen op deze foto lijken op ranken van planten die langs het gebouw omhoog kronkelen.

Ook in de Smilšu Iela staan meerdere gebouwen in de jugendstil. Net als het Art Nouveau Museum en Elizabetes Iela 10 is dit statige gebouw ontworpen door Konstantīns Pēkšēns. Hij ontwierp meer dan 250 gebouwen, en dit is waarschijnlijk het bekendste. Het grote beeldhouwwerk dat onderdeel uitmaakt van de gevel wordt gezien als één van de mooiste jugendstil-kunstwerken in Riga. Als je het gebouw dichter bij bekijkt, begrijp je meteen waarom.

Afgebeeld zijn twee figuren, een man en een vrouw, die als het ware dienst doen als steunpilaar. Ze lijken echt één te zijn met de takken en bladeren waardoor ze omringd worden. De fijne details in het beeldhouwwerk maken het zo bijzonder. Dit is een prachtig voorbeeld van jugendstil-architectuur; je ziet dat de natuurlijke elementen in alle delen van het gebouw terugkomen, met deze twee beelden als uitschieters. De vrouwelijke figuur aan de linkerkant is zo beroemd, dat ze in de volksmond ook wel Miss Riga wordt genoemd!

Bij dit gebouw op Alberta Iela 2a zie je de vrouwelijke hoofden helemaal bovenaan de gevel; zes gezichten met hoofddeksels die van grote hoogte op je neerkijken. Ook dit bouwwerk is van de hand van Mihails Eizenšteins. Dat zou je in de eerste instantie misschien niet zeggen, want hoewel het veel versieringen heeft, is het lang niet zo uitbundig gedecoreerd als de eerste twee gebouwen.

Je zit dat de bovenste verdieping uit niet meer dan alleen een gevel bestaat; deze ‘verdieping’ is er echt voor de sier op gezet. Dat is typisch in de eclectische jugendstil; er werd voor het ontwerp van de façade puur op decoratie gelet, en het verband tussen exterieur en interieur was minder belangrijk. In de latere varianten van de jugendstil verdwijnen dit soort ‘loze’ elementen. Men ging het gebouw meer zien als geheel, en de harmonie tussen buiten- en binnenkant werd steeds belangrijker. In dit gebouw zie je al dat de nadruk op verticale lijnen en geometrische vormen sterker naar voren komt.

Het gebouw op Albertastraat nummer 4 is ontworpen door, je raadt het al, Mihails Eizenšteins, die voor een groot deel het straatbeeld van de Letse hoofdstad heeft bepaald. Ook hier zie je dat zijn stijl zich in de loop der jaren ontwikkelt. Qua versieringen is het een stuk soberder en minder uitbundig dan bijvoorbeeld het eerste gebouw dat we van zijn hand zagen, en dat terwijl er maar één jaar tussen de twee gebouwen zit! Op deze gevel zie je bijvoorbeeld geen vrouwenlichamen en over het algemeen minder decoraties, en meer rechte lijnen in vergelijking met zijn eerdere werk. De drie vrouwenhoofden bovenaan de gevel, waarvan er twee de mond geopend hebben in een schreeuw, zijn een vaak gefotografeerd element.

Foto: Henning Klokkeråsen

Dit gebouw lijkt in de eerste instantie heel anders dan de rest van de bouwwerken in dit artikel. Je zou het daarom misschien niet zo snel herkennen als een voorbeeld van de jugendstil architectuur in Riga, maar toch hoort ook dit gebouw tot die bouwstijl. Dit gebouw hoort bij de stroming die de perpendiculaire jugendstil wordt genoemd. Perpendiculair is eigenlijk gewoon een moeilijkere term voor het woord loodrecht. Dat verwijst naar de rechte, verticale lijnen die je in deze variant op de jugendstil vaak ziet. De nadruk wordt meer op geometrische vormen gelegd, omdat de architecten binnen deze stroming gebouwen wilden ontwerpen waarvan de binnen- en de buitenkant een mooi geheel vormen. De lijnen die je in een typisch jugendstil interieur vaak ziet, komen dus nu ook terug aan de buitenkant van het gebouw.

Dit zijn slechts een paar voorbeelden van de mooie, indrukwekkende jugendstil-architectuur in Riga. Er is nog zo veel meer te zien in deze bijzondere stad! Het hele centrum van Riga is prachtig, en om het pas echt goed te kunnen zien moet je er eigenlijk gewoon een keer geweest zijn.

Wat vind jij van deze bouwstijl? Zou je deze gebouwen wel eens in het echt willen bewonderen, of heb je nog andere tips voor bezienswaardigheden in Riga?

Laat het weten in een reactie!